To Μέγα Παλάτιον

                                             

                                                                 To   Μέγα  Παλάτιον      
                   Στην Κωνσταντινούπολη, δίπλα στον Ιππόδρομο δέσποζε το Μέγα Παλάτιον, με υπέροχη θέα στη θάλασσα του Μαρμαρά προς το νότο και στο Βόσπορο προς το Βορά. Χρησίμευε ως αυτοκρατορική κατοικία και διοικητικό κέντρο και ήταν ένα συγκρότημα κτιρίων χρονολογούμενο σε διάφορες εποχές και με διάφορες μορφές.
                 Το αρχαιότερο τμήμα του Μεγάλου Παλατιού, το Παλάτι της Δάφνης, που χτίστηκε από το Μεγάλο Κωνσταντίνο και τους διαδόχους του τον 4ο και 5ο αιώνα, ήταν ένα συγκρότημα που πιστεύεται ότι καταλάμβανε την περιοχή όπου σήμερα βρίσκεται το Σουλτάν Αχμέτ τζαμί. Σε άμεση γειτνίαση βρίσκονταν: ο Ιππόδρομος και τα γειτονικά παλάτια, τα Λουτρά του Ζευξίππου, το αυτοκρατορικό φόρο ή Αυγουσταίον, όπου ο Ιουστινιανός Α΄ έστησε το έφιππο άγαλμά του πάνω σε μνημειακή στήλη τον 6ο αιώνα, οι εκκλησίες της Αγίας Σοφίας, της Αγίας Ειρήνης και αργότερα του Αγίου Ιωάννου του Διιπίου  στα βορειοανατολικά και οι Άγιοι Σέργιος και Βάκχος στα νοτιοανατολικά, η Μέση οδός, η κεντρική λεωφόρος της Πόλης  στην οποία τελούνταν οι θρίαμβοι και αργότερα σημαντικές πολιτικές και θρησκευτικές πομπές, η βιβλιοθήκη και η περίστυλη αυλή, που ονομαζόταν Βασιλική, και τα φόρα του Κωνσταντίνου και του Θεοδοσίου. Ανατολικότερα,   ίσως βρίσκονταν εδώ αυτοκρατορικοί κήποι και αριστοκρατικές επαύλεις.
                   Το παλάτι  είχε επεκταθεί σταδιακά από τα αρχικά οικοδομήματα του Κωνσταντίνου ( το Ανάκτορο της Δάφνης, το Αυγοστείον, τη βασιλική Εκκλησία και τα κτίσματα για τη φρουρά) τα οποία είχαν σχεδιαστεί σύμφωνα με τα πρότυπα της Παλιάς Ρώμης. Σχεδόν όλοι οι κατοπινοί αυτοκράτορες πρόσθεσαν τα δικά τους κτίρια. Στα τέλη του 6ου αιώνα ο Ιουστινιανός ο Β΄ περιτείχισε όλη την περιοχή του Μεγάλου Παλατιού, και εκπλήρωσε τα φιλόδοξα σχέδιά του για ένα καινούριο ανάκτορο, την Αίθουσα του Χρυσοτρίκλινου,  με το οποίο εξασφάλιζε ακόμη περισσότερα καταλύματα για την αυτοκρατορική οικογένεια. Ο Κωνσταντίνος ο Ε΄ επιβεβαίωσε τη σπουδαιότητα του Χρυσοτρίκλινου και πρόσθεσε  μια εκκλησία αφιερωμένη στη Μητέρα του Θεού, στον Φάρο. Στα μέσα του 7ου αιώνα όλη αυτή η τεράστια περιοχή περιέκλειε μια σειρά κτιρίων: κατοικίες, αίθουσες συμποσίων και εορτών, εκκλησίες, γραφεία, στρατώνες,  αρχειοφυλάκια. Όλα συνδέονταν με κήπους, δεντροστοιχίες, στοές διαδρόμους και σκεπαστές διόδους, μερικές από τις οποίες ήταν κρυφές. Όλες με τέχνη σχεδιασμένες ώστε να εκμεταλλεύονται στο έπακρο την φυσική κλίση του εδάφους.          
              Όλα  αυτά είναι εν μέρει μόνο γνωστό. Κατάλοιπα του Παλατιόυ βρίσκονται θαμμένα κάτω από μεταγενέστερα κτήρια, κυρίως κάτω από το Σουλτάν Αχμέτ, τζαμί που χτίστηκε από τους Οθωμανούς , και είναι γνωστά μόνο μέσα από κείμενα και παλαιότερες αναπαραστάσεις.
               Ο Ιουστινιανός ο Β΄ διασφάλισε την απείθειας σύνδεση ανάμεσα στο κτιριακό συγκρότημα του Χρυσοτρίκλινου και στον Ιππόδρομο μέσω μιας σκεπαστής οδού. Τον αυτοκράτορα τον προστάτευε από το περιβάλλον της πόλης μια παρεμφερής  ιδιωτική οδός που του επέτρεπε να επισκέπτεται την Αγία Σοφία, χωρίς να βγαίνει από το ανάκτορο.
              Η κεντρική διοίκηση της αυτοκρατορίας λειτουργούσε ουσιαστικά μέσα στο Μέγα Παλάτιο. Εκεί ήταν η αυτοκρατορική αυλή, το εκκλησιαστικό κέντρο, οι βασικοί χώροι λατρείας, τα πιο σπουδαία κτίρια και ο μεγαλύτερος χώρος συγκέντρωσης του λαού, ο ιππόδρομος.
             Το Παλάτι  φαίνεται ότι άρχισε να καταρρέει σταδιακά, κατάσταση η οποία επιδεινώθηκε από τη λεηλάτηση που υπέστη κατά την εποχή της Φραγκοκρατίας (1204-1261). Πάντως, κατά το 10ο αιώνα, όπως μαρτυρείται από τις τελετές που συνδέονται με τη Μακεδονική δυναστεία, το Μέγα Παλάτιον συνέχιζε να αποτελεί έναν τόπο με σημαντική τελετουργική σημασία – έτσι, για παράδειγμα, το 959, όταν ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ζ΄ Πορφυρογέννητος πέθανε, η σορός του μεταφέρθηκε σε κλίνη σε συγκεκριμένες αίθουσες μέσα στο παλάτι: στο Καβαλλάριον, την αίθουσα των Δεκαεννέα Ακκουβιτών και στη Χαλκή, όπου εκτέθηκε σε προσκύνηση. Στη Μέση Βυζαντινή περίοδο, και ιδιαίτερα επί βασιλείας του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού (1081-1118), αυξήθηκε η σπουδαιότητα του Παλατιού των Βλαχερνών, στα βορειοδυτικά της πόλης, κοντά στον Κεράτιο κόλπο, και αποτέλεσε κατεξοχήν αυτοκρατορική κατοικία. Παρ’ όλα αυτά, στο συγκρότημα του Μεγάλου Παλατιού κατά το 12ο αιώνα προστέθηκαν σημαντικά νέα κτίρια, ενώ άλλα ανακαινίστηκαν, ειδικά ο Μουχρουτάς, ένα περίπτερο αναψυχής με αραβικές ή περσικές επιρροές, πιθανόν με οξυκόρυφο θόλο, που λέγεται ότι βρισκόταν στους νοτιοδυτικούς χώρους του παλατιού. Μεγάλη καταστροφή έχει καταγραφεί ότι έπληξε το σημείο αυτό στις λεηλασίες που έγιναν κατά τη διάρκεια της άλωσης από τους σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας το 1204, και στη συνέχεια της Λατινοκρατίας.