ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΑ

                                               

                                                 Κεκαυμένου, <<Στρατηγικόν>>

                 Tο Στρατηγικόν του Κεκαυμένου είναι ένα κείμενο μοναδικό στο είδος του εξαιτίας του συμβουλευτικού χαρακτήρα του. Εντάσσεται στη σειρά εγχειριδίων που ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένα εκείνη την εποχή και πραγματεύονταν διάφορες πτυχές τού βίου: Γεωπονικά, Ιατροσοφία, Τακτικά κ.ά. Μας δίνει μια πλήρη εικόνα για το δημόσιο και ιδιωτικό βίο του Βυζαντίου.
                 Συγγραφέας τού έργου είναι, κατά πάσα πιθανότητα, ο Βυζαντινός στρατηγός Κατακαλών Κεκαυμένος (άγνωστο ποιος από τους δύο που μαρτυρούνται με αυτό το όνομα), αρμενογεωργιανής καταγωγής, ο οποίος μετά την αποστρατεία του ζούσε στα κτήματά του στη Β. Ελλάδα. Το κείμενο τοποθετείται χρονικά μετά την οδυνηρή για την αυτοκρατορία μάχη του Μαντζικέρτ (1071) και περιέχει πλήθος οδηγιών, που δεν έχουν μόνο στρατιωτικό χαρακτήρα αλλά και συμβουλευτικό, ηθικό και παιδαγωγικό. Επειδή ο τελευταίος αυτοκράτορας που μνημονεύεται στο κείμενο είναι ο Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας (1071-1078), συμπεραίνουμε ότι το εγχειρίδιο γράφτηκε μεταξύ των ετών 1075 και 1078
                Μετά την εποχή του Βασίλειου Β΄ Βουλγαροκτόνου και έχοντας διανύσει το πρώτο τέταρτο του 11ου αιώνα, το Βυζάντιο (1025) περνά σε μια πορεία παρακμής, ως αποτέλεσμα των συγκρούσεων μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών και της διαρκώς αυξανόμενης φορολογικής επιβάρυνσης των επαρχιών.Συνεπώς, η εποχή στην οποία γράφτηκε (11ος αιώνας) το <<Στρατηγικόν>> είναι η εποχή που αρχίζει η παρακμή με λανθασμένες επιλογές, εσωτερικές διαμάχες, αναταραχές και σταδιακή απώλεια εδαφών για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Η βαθμιαία συρρίκνωση και η ανασφάλεια των ανθρώπων που κατοικούν στα εδάφη της είναι εμφανής. Μέσα στο πλαίσιο αυτό συμβαίνουν κοινωνικές και πολιτισμικές αλλαγές: συγκέντρωση της γης στα χέρια των δυνατών που ενισχύονται σε βάρος των φτωχών, διαφθορά και αδικία αλλά παράλληλα υπάρχουν και οι σώφρονες φωνές και η ανάδειξη πνευματικών ανθρώπων, ενώ σταδιακά αφυπνίζεται η ελληνική εθνική συνείδηση, διαδικασία που θα κορυφωθεί με την τραυματική εμπειρία της Άλωσης απο τους Χριστιανόυς Σταυροφόρους.


Αποσπασμα από το Κεκαυμένου, <<Στρατηγικόν>>

...Για να μάθεις πρέπει να ρωτάς...
<<Διάβαζε πολλά και θα μάθεις πολλά. Και αν δεν καταλαβαίνεις, μη χάνεις το θάρρος σου. Διαβάζοντας με προσοχή το βιβλίο σου, με τη βοήθεια του Θεού θα αποκτήσεις τις γνώσεις που περιέχει και θα τις κατανοήσεις. Μη διστάζεις να ρωτάς αυτούς που ξέρουν, για όσα δε γνωρίζεις και να μη μεγαλοπιάνεσαι. Οι άνθρωποι γι' αυτόν ακριβώς το λόγο, δηλ. με το να μη θέλουν να ρωτούν, μένουν με ελλιπείς γνώσεις>>. (Ελεύθερη προσαρμογή)