H Χαλκή πύλη ήταν η κύρια είσοδος και ο προθάλαμος του Μεγάλου Παλατιού της Κωνσταντινούπολης που ονομάστηκε έτσι, είτε λόγω των επιχρυσωμένων ορειχάλκινων κεραμιδιών της σκεπής της είτε λόγω των χάλκινων πυλών της. Θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα αυτοκρατορικά κτίσματα της Πόλης, ιδιαίτερης συμβολικής αξίας. Αποτελούσε τα προπύλαια και την επίσημη είσοδο των βασιλικών ανακτόρων της Κωνσταντινούπολης. Πάνω από τη θύρα ήταν τοποθετημένη μια επιβλητική εικόνα τού Χριστού. Βρισκόταν απέναντι από το Αυγουσταίον, τη μεγάλη πλατεία του παλατιoύ, στα νότια της Αγίας Σοφίας.
Η κατασκευή του κτίσματος έγινε από τον αρχιτέκτονα Αιθέριο, όταν αυτoκράτορας ήταν ο Αναστάσιος ο Α'. Κατά τη διάρκεια της << Στάσης του Νίκα>>, όλο το παλάτι παθαίνει εκτεταμένες καταστροφές. Η χαλκή πύλη κτίζεται από την αρχή με απόφαση του Ιουστινιανού. Ο αυτοκράτορας Βασίλειος Α' μετέτρεψε αργότερα το κτίσμα σε δικαστική αίθουσα. Ο Ρωμανός Λεκαπηνός χτίζει ένα παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Χριστό τον Χαλκίτη. Το 972 ο Ιωάννης Α΄ Τσιμισκής (969-976) ανακαινίζει, κοσμεί και μεγαλώνει το παρεκκλήσιο του Χριστού Χαλκίτη. Μετά το θάνατό του τάφηκε στο παρεκκλήσι αυτό. Ήταν μια περίκεντρη υπερυψωμένη εκκλησία και η χρήση της ως μαυσωλείο από τον Τσιμισκή, παραπέμπει στην παράδοση των ρωμαϊκών αυτοκρατορικών μαυσωλείων.
Καθώς το κέντρο της αυτοκρατορικής διοίκησης μεταφέρεται προς νότον, στο παλάτι του Βουκολέοντος, το Μέγα Παλάτιο σιγά σιγά χάνει τη σημασία του. Στα χρόνια της παρακμής, κατά τη βασιλεία του Ισαάκιου Β΄ Αγγέλου (1185-1195, 1203-1204) αφαιρούνται οι χάλκινες θύρες και παύει να αναφέρεται στις πηγές μετά το 1200. Παρόλα αυτά, Ρώσοι περιηγητές του 14ου και του 15ου αιώνα αναφέρουν την Χαλκή Πύλη του αυτοκρατορικού παλατιού, απέναντι από την πλατεία του Αυγουσταίου. Το παρεκκλήσι, κατά την οθωμανική περιοδο είχε την ίδια τύχη με άλλα βυζαντινά κτίρια. Εγινε θηριοτροφείο και ήταν γνωστό κατά την περίοδο εκείνη ως Αρσλάνχανέ (Arslanhane), αναφέρεται κάμποσες φορές, μέχρι την οριστική καταστροφή τού κτίσματος τον 19ο αιώνα.
Την Χαλκή Πύλη που, αν και δε σώζεται, μπορούμε να την αναπαραστήσουμε από την περιγραφή του Προκόπιου. Ήταν ένας μεγαλοπρεπής θολωτός προθαλάμος, ένα επιβλητικό παραλληλόγραμμο κτίσμα με τέσσερις συνδεδεμένους μεταξύ τους πεσσούς που στήριζαν τον κεντρικό θόλο. Η πρόσοψη θα μπορούσε κανείς να πει ότι έμοιαζε με θριαμβική αψίδα των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
Η Πύλη ήταν μαρμάρινη, ενώ στο πάνω μέρος όλες οι επιφάνειες ήταν καλυμμένες με ψηφιδωτά, που αναπαριστούσαν τις νίκες του Ιουστινιανού επί των Γότθων και των Βανδάλων. Σε κεντρικό σημείο απεικονίζονταν ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός και η σύζυγός του Θεοδώρα, περιστοιχιζόμενοι από στρατιωτικούς, αξιωματούχους και συγκλητικούς. Ο στρατηγός Βελισάριος, ο οποίος ήταν ο πραματικός πρωταγωνιστής των μεγάλων νικών, απεικονιζόταν επικεφαλής του στρατεύματός του να προσφέρει στον Ιουστινιανό τα κατακτημένα βασίλεια και τα λάφυρα πολέμου…
Το μνημείο συνδέεται με συμβολισμούς,γεγονότα και τελετές. Για όσους τη διάβαιναν, σήμαινε ότι έρχονταν πλέον σε άμεση επαφή με το αυτοκρατορικό περιβάλον, καθώς ήταν η μόνη δίοδος επικοινωνίας του Παλατιού με τον έξω κόσμο. Γεγονότα μείζονος σημασίας λάβαιναν χώρα εδώ: κήρυξη πολέμων, αυτοκρατορικές τελετές θριάμβου μετά από στρατιωτικές νίκες, πένθιμες λιτανείες αυτοκρατορικών λειψάνων στο πλαίσιο επικηδείων πομπών, δημόσια προσκύνηση της εικόνας του Χριστού Χαλκίτη πριν από την είσοδο του αυτοκράτορα στο Ιερό Παλάτιο και βέβαια η αποκαθήλωση και η αναστήλωση αυτής ακριβώς της εικόνας,με την έναρξη της εικονομαχίας και την αναστήλωση της Ορθοδοξίας αντιστοίχα.
Η περίφημη αυτή εικόνα του Χριστού Χαλκίτη ήταν τοποθετημένη πάνω από την κύρια θύρα. Το 726 ο Λέων ο Γ΄ διέταξε έναν αξιωματικό του να απομακρύνει την εικόνα του Χριστού και να αναρτήσει στη θέση της ένα σταυρό. Με την κίνηση αυτή ουσιαστικά ξεκινά την εικονομαχία αλλά και τις ρήξεις που ήθελε να κάνει. Η εικόνα επανήλθε στη θέση της επί Ειρήνης Αθηναίας περί το 787, αλλά αφαιρέθηκε και πάλι από έναν άλλο εικονοκλάστη αυτοκράτορα, τον Λέοντα Ε΄(813-820) και αντικαταστάθηκε από σταυρό.Τη δεύτερη αυτή φορά εικονολάτρες προσπαθησαν να εμπoδίσουν την αποκαθήλωση και έγιναν επεισόδια. Λίγο μετά την οριστική αναστήλωση των εικόνων το 843, ο εικονόφιλος μοναχός και ζωγράφος Λάζαρος, ο οποίος είχε βασανιστεί στα χρόνια των εικονομαχικών διωγμών στην Κωνσταντινούπολη και τα χέρια του είχαν υποστεί ακρωτηριασμό, αποκατέστησε την εικόνα στην πρόσοψη της Χαλκής Πύλης. Η νέα αυτή εικόνα του ολόσωμου Χριστού Χαλκίτη ήταν ψηφιδωτή και όχι φορητή...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου