Η Στάση εναντίον του αυτοκράτορα Αναστασίου το 512

              

 

Δίπτυχο του 6ου αιώνα από ελεφαντόδοντο που παριστάνει είτε τον Αναστάσιο Α΄ είτε τον Ιουστινιανό Α΄

 

 

          Oι στάσεις και οι εξεγέρσεις δεν ήταν σπάνιο φαινόμενο στο Βυζάντιο. Η εξουσία του αυτοκράτορα ήταν κυρίαρχη και σεβαστή, αλλά προσδιοριζόταν και περιοριζόταν από  την αντίληψη ότι ο αυτοκράτορας είναι ο αντιπρόσωπος του Θεού στη γη και συνεπώς πρέπει να κυβερνά δίκαια και με βάση τους χριστιανικούς νόμους, αλλά και από τη μακραίωνη ρωμαϊκή παράδοση που έδινε αρμοδιότητες και εξουσίες και σε άλλους φορείς, όπως το στρατό και τη σύγκλητο.
             Στην πρώτη περίοδο του Βυζαντίου(4ος –7ος αι.) το επίκεντρο των κονωνικών συγκρούσεων ήταν ο Ιππόδρομος και το λαϊκό αίσθημα το εξέφραζαν οι Δήμοι. Οι εξεγέρσεις αυτές ήταν αποτέλεσμα των θρησκευτικών συγκρούσεων, εξέφραζαν την κοινωνική δυσαρέσκεια κυρίως για την οικονομία και τους φόρους άλλα ενίοτε πίσω από αυτές κρύβονταν προσωπικές στρατηγικές και ατομικά συμφέροντα, συνωμοτικές κινήσεις και ληστρικές συμμορίες που έβρισκαν την ευκαιρία να δράσουν. 

          Με αφορμή ένα θρησκευτικής φύσης ζήτημα το 512, ξέσπασε στάση που λίγο έλειψε να στοιχίσει στον αυτοκράτορα Αναστάσιο το θρόνο. Για το γεγονός αυτό στα χρονικά του Ιωάννη Μαλάλα διαβάζουμε ότι ο λαός εξεγέρθηκε λόγω μιας προσθήκης στον Τρισάγιο Ύμνο, που θεωρήθηκε μονοφυσιτικής έμπνευσης. Ο έπαρχος της πόλης Πλάτων το έσκασε τρομαγμένος, ενώ οι στασιαστές απαιτούσαν την ανάρρηση άλλου αυτοκράτορα και επιτέθηκαν στα σπίτια όσων θεωρούσαν υπαίτιους των καινοτομιών. Ο Αναστάσιος αναγκάστηκε να εμφανιστεί στον Ιππόδρομο και να απευθυνθεί στο λαό, εξηγώντας την αβασιμότητα του φόβου για την πίστη.
          Την εποχή του Αναστασίου, το Βυζάντιο σπαρασσόταν από θρησκευτικές διαμάχες ανάμεσα στους Ορθοδόξους και τους Μονοφυσίτες της αίρεσης του Ευτυχούς. Ο αυτοκράτορας, αν και μονοφυσιτικών τάσεων, δήλωσε επίσημα την αποδοχή του Ορθόδοξου (Χαλκηδόνιου) δόγματος και προσπάθησε να ακολουθήσει ήπια πολιτική ανάμεσα στις αντιμαχόμενες πλευρές. Ωστόσο με δικό του αυτοκρατορικό διάταγμα στο τρισάγιο (τρεις φορές Άγιος, Άγιος ο Θεός, Άγιος Ισχυρός, Άγιος Αθάνατος) που διαβάζεται στις εκκλησίες προστέθηκε η φράση: <<o σταυρωθείς δι ημάς, ελέησον ημάς>> . Για τους Ορθόδοξους η ερμηνεία ότι ο Θεός σταυρώθηκε για τους ανθρώπους είναι ομολογία μονοφυσιτικής έμπνευσης, γιατί ο Ιησούς είναι αυτός που σταυρώθηκε. 

         Η στάση ξεκίνησε με συγκρούσεις ανάμεσα στους <<λαικότερους>> Πράσινους και στους <<συντηρητικότερους>> Βένετους στους δρόμους της Πόλης, στο Φόρο του Κωνσταντίνου. Κραδαίνοντας ρόπαλα, πετώντας πέτρες και φωνάζοντας πολιτικά και θρησκευτικά συνθήματα άρχισαν να γεμίζουν τους δρόμους και τις πλατείες. Την ίδια στιγμή εξκουβίτορες και Βουκελλάριοι κινητοποιούνται για να καταστείλουν την εξέγερση. Μια ομάδα από τους εξεγερμένους βρίσκεται έξω από το σπίτι του στρατηγού Αρεόβινδου και του ζητά επιτακτικά να καταλάβει το θρόνο. Ο ίδιος, φοβούμενος τον κίνδυνο μιας τέτοιας λαϊκής εκλογής, <<δραπετεύει >> κυριολεκτικά από το σπίτι του και τρέχει προς το παλάτι, διαβεβαιώνοντας τον αυτοκράτορα για την πίστη του στο πρόσωπό του. Οι στασιαστές  κατευθύνονται προς τον Ιππόδρομο για να επιβάλλουν τη βούλησή τους στον αυτοκράτορα, να τον καθαιρέσουν σε περίπτωση που δεν εμφανιζόταν στον λαό.
          Σε όλη την διάρκεια της στάσης, όπως συνέβαινε σχεδόν πάντα σε τέτοιου είδους εξεγέρσεις, κλέφτες και λωποδύτες ξέκοβαν από το πλήθος και επιχειρούσαν να σπάσουν τα κλειστά πορτόφυλλα σπιτιών και καταστημάτων, χτυπώντας τα με πέτρες και τσεκούρια. Tα περισσότερα παραβιάζονταν και λεηλατούνταν από τους κοινούς κακοποιούς που έβρισκαν ευκαιρία να  κάνουν κάθε είδους παρανομία, ακόμα και εγκληματικές ενέργειες ,δολοφονίες και βιασμoύς.
            Χιλιάδες κόσμου είχαν μαζευτεί στον Ιππόδρομο και είχαν καταλάβει και τις κερκίδες και την πίστα.Το λαικό δικαστήριο για το μονοφυσίτη αυτοκράτορα είχε στηθεί και η ατμόσφαιρα μύριζε βαριά. Κανείς δεν ήξερε πώς θα κατέληγε αυτή η εξέγερση…
            Σε κάποια στιγμή ακούστηκαν φωνές: <<O βασιλέας έρχεται… Ο βασιλέας…>>. Ο κόσμος άρχισε να κραυγάζει και να χτυπά τα πόδια του στα σανίδια.
        Ο   αυτοκράτορας,κάνοντας μια τολμηρή κίνηση, εμφανίστηκε στο κάθισμά του, συνοδευόμενους από ελάχιστους φρουρούς. Ήταν με ακάλυπτο το κεφάλι, ντυμένος απλά με ένα λευκό χιτώνα. Ήταν αδύνατος, ωστόσο το παράστημά του εξέπεμπε μια μεγαλοπρέπεια. Σήκωσε τα χέρια ψηλά και ξάφνου σώπασε ο όχλος και έπεσε μια βαθιά σιωπή.
         Ο Αναστάσιος άρχισε να μιλά. Με ηρεμία αλλά και αποφασιστικότητα, πότε με παρακλήσεις και πότε με απειλές, με νηνεμία αλλά και ένταση στο λόγο, απευθυνόμενος στη λογική αλλά και στην καρδιά των χριστιανών κατόρθωσε να συγκινήσει το πλήθος. Κατηγόρησε τους στασιαστές ότι επιτέθηκαν κατά ομοθρήσκων τους και λεηλάτησαν το βιος τους. Μίλησε για την οργή του Θεού, για τη θλίψη της Παναγιάς, όταν βλέπουν τους χριστιανούς να αλληλοσπαράσσονται. Ό ίδιος δήλωσε ότι ήταν πρόθυμος να παραιτηθεί και να αποσυρθεί στο μοναστήρι από όπου τον είχαν καλέσει για να ανεβεί στο θρόνο, αν αυτή ήταν η βούληση του λαού.
         Καθώς μιλούσε, άρχισαν να ακούγονται οι πρώτες φωνές υπέρ του, ενισχυόμενες και από ανθρώπους του παλατιού. Οι φωνές αυτές πολλαπλασιάστηκαν και τελικά η εναντίον του αυτοκράτορα διαδήλωση κατέληξε σε εκδήλωση υπέρ της παραμονής του στο θρόνο. Δυο αυλικοί έφεραν  από το παλάτι το στέμμα. Ο αυτοκράτορας το φόρεσε προς επιβεβαίωση και νομιμοποίηση της εξουσίας του, ενώ το πλήθος άρχισε να ζητωκραυγάζει.

        Ο αυτοκράτορας με την πειθώ και τη διπλωματία μπόρεσε να ελέγξει την κατάσταση, χωρίς να χρησιμοποιήσει τη βία. Βέβαια τις επόμενες μέρες εξαπέλυσε ένα κυνηγητό και συνέλαβε τους πρωτεργάτες και υποστηρικτές της στάσης, για να αποτρέψει παρόμοια ενέργεια στο μέλλον…