Εισαγωγή στην ιστορία των Σταυροφοριών

                <<Πάρτε το δρόμο που οδηγεί στον Πανάγιο Τάφο, αρπάξτε την άγια γη από αυτήν την πρόστυχη φυλή και υποτάξτε τη στη δική σας κυριαρχία. Τη γη αυτή τη <<ρέουσα γάλα και μέλι>> όπως λένε οι Γραφές, που δόθηκε από το Θεό στα τέκνα του Ισραήλ>>.

                                                                Πάπας Ουρβανός Β΄, Κλερμον, 1095

             Μετά τη νίκη τους στο Ματζικέρτ (1071) οι Τούρκοι προωθούνται νοτιότερα και καταλαμβάνουν την Ιερουσαλήμ, αποκόπτοντας τους προσκυνηματικούς  δρόμους προς  τους Αγίους Τόπους. Σε όλη την προηγούμενη περίοδο παρά την αραβική κατοχή, το προσκύνημα στους Αγίους Τόπους συνεχιζόταν κανονικά, κυρίως μέσω του χερσαίου δρόμου που περνούσε από τα Βαλκάνια και την Κων/πολη, γεγονός που έφερνε σε επαφή  τους Λατίνους με τους Βυζαντινούς.

             Στην Κωνσταντινούπολη μετά  από την ήττα στο Ματζικέρτ και μια δεκαετία εμφυλίου πολέμου, ο Αλέξιος Κομνηνός προσπαθεί να ελέγξει το εσωτερικό μέτωπο, να οργανώσει στρατό, βρισκόμενος εν μέσω δύο αντιπάλων: από την Ανατολή παραμονεύουν οι απειλητικοι  Σελτζούκοι και από την Ιταλία οι Νορμανδοί. Ο αυτοκράτορας ωστόσο, προσβλέποντας στη βοήθεια του Πάπα, πίστευε πως οι ανάγκες του μπορούσαν να ευθυγραμμιστούν με τους στόχους των Λατίνων Χριστιανών. Συνασπισμένες οι δυο δυναμεις θα κατόρθωναν να εκδιώξουν τους Τούρκους από τη Μικρά Ασία και να πάρουν την Ιερουσαλήμ. Το 1095 ζητά μιισθοφορική στρατιωτική  βοήθεια από τον Πάπα Ουρβανό Β΄. Έκπληκτος τότε πληροφορείται ότι η κίνησή του εμπνέει στον Πάπα την ιδέα να κηρύξει στη σύνοδο του Κλερμόν (1095) Σταυροφορία για την απελευθέρωση των χριστιανών της Ανατολής από τους Τούρκους.  Στο λόγο που εκφώνησε ο Πάπας, έχοντας στο μυαλό του την υπαγωγή της ανατολικής εκκλησίας στο ρωμαϊκό έλεγχο, τονίζει την ανάγκη για τη δημιουργία ενός χριστιανικού μετώπου ενάντια στην αναβιωμένη δύναμη του Ισλάμ.

              Η σταυροφορία του λαού, όπως ονομάστηκε αλλιώς η Α΄σταυροφορία, ήταν στην ουσία σταυροφορία απλών ανθρώπων, οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν είχαν πολεμήσει ξανά, γυναικόπαιδα, ηλικιωμένοι, μερικοί φτωχοί ιππότες και αρκετοί τυχοδιώκτες. Ωστόσο από το μυαλό του Αλέξιου περνούσε ως πιθανό το ενδεχόμενο να κατακτήσουν το Βυζάντιο παρά να διεκδικήσουν την Ιερουσαλήμ. Η προφανής αδυναμία στην οποία βρισκόταν η αυτοκρατορία του έδενε τα χέρια και τον απέτρεπε από δυναμικές αντιδράσεις.

             Ήδη από τον 11^ο και 12^ο αιώνα ο εμπορικός και οικονομικός έλεγχος του Αιγαίου είχε περάσει στα χέρια των ιταλικών πόλεων της Βενετίας, της Γένοβας, της Πίζας και της Αγκώνας. Οι Βενετοί ήταν οι πρώτοι που κατάφεραν να τους εκχωρηθούν εμπορικά προνόμια με αντάλλαγμα τις υπηρεσίες του στόλου τους. Για να μειώσει η αυτοκρατορική διοίκηση  την αυξανόμενη δύναμή τους, έκρινε ως καλύτερη την παραχώρηση προνομίων και στους υπηκόους των άλλων πόλεων. Μέσα στην Πόλη, κατά μήκος του Κεράτιου, είχε δημιουργηθεί μια εκτεταμένη ξένη παροικία, με διαρκείς αναμεταξύ τους ανταγωνισμούς. Ο εχθρός ήταν ήδη εντός των πυλών...

              Το 1171 η αυτοκρατορία θα προσπαθήσει να αντιδράσει δυναμικά συλλαμβάνοντας και εκδιωκοντας Βενετούς εμπόρους, ενώ λίγα χρονια αργότερα ο Ανδρόνικος Κομνηνός θα συνδυάσει την ανάρρησή του στο θρόνο με έκρηξη βίας και επεισοδίων στην συνοικία των Ιταλών έμπορων. Το 1176 θα έλθει η νέα ήττα από τους Σελτζουκους στο Μυριοκέφαλο, που θα οδηγήσει σε νέα εδαφική συρρίκνωση, με οριστική την απώλεια της Μικράς Ασίας. Με τους Τούρκους να έχουν σταθεροποιήσει τη θέση τους και να προωθούνται στις νοτιοανατολικές ακτές του Αιγαίου, και τους Σέρβους και τους Βούλγαρους να δημιουργούν στην βαλκανική ανεξάρτητα κράτη, θα σημειωθούν  και  από την Δύση οι επιθέσεις των Νορμανδών, οι οποίες αν και καταστροφικές, δεν θα κατορθώσουν να εξασφαλίσουν ένα σταθερό προγεφύρωμα στις ακτές της αυτοκρατορίας. Θα δημιουργηθεί  όμως ένα προηγούμενο επίθεσης από Δυτικούς ενώ η Κύπρος, κατά τη διάρκεια της Γ΄ Σταυροφορίας, θα κατακτηθεί από το Ριχάρδο το Λεοντόκαρδο.

               Κάτω από αυτό το πρίσμα θα πρέπει να δούμε τις τρεις πρώτες σταυροφορίες που θα έχουν ποιοτικές διαφορές μεταξύ τους – η τρίτη θα είναι η σταυροφορία των Βασιλιάδων – αλλά με ίδια πάντα κίνητρα:τα φανερά, την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων και την εκτέλεση του ιερού καθήκοντος, και τα κρυφά, αν και ομολογημένα από πολλούς, για γρήγορο πλουτισμό, κατακτήσεις νέων εδαφών, δημιουργία βασιλείων κά.

               Με τους Σταυροφόρους να σημειώνουν επιτυχίες σε βάρος των Τούρκων, τους Βυζαντινούς να εμπλέκονται πότε σε συμμαχίες και πότε σε αψιμαχίες μαζί τους, η  τελική κατάληξη στην τρίτη σταυροφορία θα είναι η αδυναμία κατάληψης της Ιερουσαλήμ. Το γεγονός αυτό θα δικαιολογήσει νέες προετοιμασίες για την καταστροφική Δ΄Σταυροφορία...