Ο Μητροπολίτης Καισαρείας Αρέθας θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους λογίους της βυζαντινής περιόδου και από τους πρωτεργάτες της αναβίωσης των κλασικών σπουδών στο Βυζάντιο.
Ο Αρέθας γεννήθηκε στην Πάτρα γύρω στο 850. Αφού σπούδασε αρχικά στη γενέτειρά του, συνέχισε τις σπουδές του στην Κωνσταντινούπολη, όπου μετά την Εικονομαχία σημειώθηκε πνευματική άνθηση, γνωστή και ως «Μακεδονική αναγέννηση». Έγινε κληρικός και το 902 χειροτονήθηκε μητροπολίτης Καισαρείας, αλλά παρέμεινε στην Κωνσταντινούπολη κατά το μεγαλύτερο διάστημα. Ανήκε στο στενό κύκλο των πνευματικών ανθρώπων που ήταν γύρω από τον Πατριάρχη Φώτιο. Πέθανε σε μεγάλη ηλικία, γύρω στα 944
Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους επιμελητές και εκδότες κλασικών και εκκλησιαστικών κειμένων και θεωρείται κάτοχος μιας από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες του καιρού του, αποτελούμενη από χιλιάδες έργα της κλασσικής αρχαιότητας και της πρωτοχριστιανικής περιόδου. Οργάνωσε πολυπληθές επιτελείο ταχυγράφων και καλλιγράφων αντιγραφέων με επικεφαλής τον Γρηγόριο Βαάνη, οι οποίοι αντέγραφαν παλαιούς σπάνιους και δυσεύρετους κώδικες, τους οποίους ανακάλυψε με πολύ κόπο ο Αρέθας. Χάρη στη δραστηριότητά του αυτή, στην οποία επιδιδόταν ήδη πριν ενταχθεί στον κλήρο, μας έχουν διαφυλαχθεί πολυάριθμα έργα σημαντικότατων αρχαίων συγγραφέων, μεταξύ άλλων του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Αίλιου Αριστείδη, του Αθήναιου, του Δίωνος Χρυσοστόμου, του Ευκλείδη κ.ά. Ειδικεύεται στην αντιγραφή αρχαίων έργων παρά στα έργα χριστιανών συγγραφέων, καθώς είναι φανερό ότι εντυπωσιάζεται από αυτά.
Η αλλαγή που υπέστη η γραπτή μορφή της ελληνικής γλώσσας, που από μεγαλογράμματη γίνεται τον 9ο αιώνα μικρογράμματη, οπωσδήποτε ευνόησε την εκδοτική δραστηριότητα του Αρέθα. Τα γράμματα γίνονται πιο μικρά και κατάλληλα για γρηγορότερη γραφή, γεγονός που διευκόλυνε τις προσπάθειες στην αντιγραφή κειμένων, ενώ η ανάγκη για τη μετατροπή από τη μεγαλογράμματη στη μικρογράμματη γραφή, αύξανε το φιλολογικό ενδιαφέρον αλλά και τον όγκο δουλειάς που είχε να επιτελέσει.
Τα χειρόγραφα που εξέδιδε ήταν επιμελημένα και αυστηρά προσεγμένα από τον ίδιο, ενώ υπάρχαν πολλά δικά του σχόλια.Τα σχόλιά του απεικονίζουν τη σκέψη και την αντίληψη των Βυζαντινών απέναντι σε διάφορα ζητήματα. Μέσα από τα σχόλια αυτά αναδεικνύεται ο παθιασμένος μελετητής και σχολιαστής της αρχαίας γραμματείας Αρέθας. Χάρη στις δικές του προσπάθειες έχουν διασωθεί πολλά έργα που διαφορετικά θα τα αγνοούσαμε. Ενδεικτικά μπορεί να αναφερθεί πως τα έργα των απολογητών του 2ου και του 3ου αιώνα που έγραψαν απολογίες για να αποκρούσουν τα επιχειρήματα των Εθνικών κατά των Χριστιανών, σώζονται μόνο σε χειρόγραφα προερχόμενα από τη βιβλιοθήκη του.
Τα δικά του έργα περιλαμβάνουν πραγματείες ερμηνευτικές, δογματικές, αντιρρητικές και φιλοσοφικές, λόγους, επιστολές και ποιήματα. Το ύφος του Αρέθα έχει κατηγορηθεί συχνά ως επιτηδευμένο, και μάλιστα οι σύγχρονοί του του απέδιδαν την κατηγορία της «ασάφειας». Ο ίδιος υπερασπίστηκε και γραπτώς τον εαυτό του και θεωρούσε ότι η συνειδητή αποφυγή μιας πιο απλής γλώσσας ήταν ένδειξη της καλλιέργειάς του και ότι οι κατηγορίες εναντίον του προέρχονταν από ανθρώπους ημιμαθείς ή αμόρφωτους. Άσχετα με την εκφραστική του επιτυχία πάντως, ο Αρέθας με την επιμονή του και την εργασία του έγινε ένας από τους σημαντικότερους βυζαντινούς λόγιους. Πολλά χειρόγραφά του βρίσκονται στις κυριότερες βιβλιοθήκες του κόσμου, όπως στο Βατικανό, το Παρίσι, το Λονδίνο, τη Μόσχα και αλλού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου