ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

                                                           Ρoτόντα - Θεσσαλονίκη

              H Ρoτόντα, το θαυμάσιο αυτό εμβληματικό μνημείο στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, είναι ένα κτίριο που χτίστηκε επί ρωμαϊκής εποχής γύρω στο 300 μ.Χ.. Κατά τη διάρκεια της μακράς ιστορίας του, όπως συνέβη με πάρα πολλά κτίρια, άλλαξε ονόματα και χρήσεις. Η πρώτη του χρήση ήταν για να αποτελέσει Μαυσωλείο του Γαλέριου ή ναός των Καβείρων ή ναός του Δία.
            Ανήκει στα περίκεντρα οικοδομήματα, στο κυκλικό της σχήμα άλλωστε οφείλει και την ονομασία της.Το κτήριο, διαμέτρου 24,50μ., καλύπτει ισοδιάστατος θόλος από οπτόπλινθους-τούβλα, που φθάνει σε ύψος τα 29,80μ..Ο κυλινδρικός τοίχος, πάχους 6,30μ., διασπάται εσωτερικά σε οκτώ ορθογώνιες κόγχες, από τις οποίες η νότια αποτελούσε την κύρια είσοδο.Τα τόξα και ο τρούλος αποτελούνται από κεραμίδι. Στην κορυφή της στέγης υπήρχε άνοιγμα που άφηνε να περάσει το φως και ο αέρας. Παρ΄ όλο που στο εξωτερικό του το κτίριο δείχνει βαρύ και ογκώδες, στο εσωτερικό δίνει την αίσθηση του ανάλαφρου, λόγω των πολλών ανοιγμάτων και τόξων. Πάνω από τις κόγχες υπάρχουν 8 μεγάλα παράθυρα και πάνω απ΄αυτά και κάτω από τον τρούλο 8 μικρά παράθυρα.
           Σε ποια ακριβώς εποχή μετατράπηκε το κτίριο από κοσμικό σε χριστιανικό, δεν είναι βέβαιο. Πρέπει να συνέβη μεταξύ του τέλους του 4ου και των αρχών του 6ου αι., πιθανότατα στην εποχή του Θεοδόσιου του Μεγάλου (379-395 μ.Χ.).Η επικρατέστερη άποψη για την μετονομασία του είναι ναός των Ασωμάτων ή των Αρχαγγέλων, που αναφέρεται σε πηγές του 9ου ,12ου και 14ου αι.. Νομίζεται ότι ο αρχικός του σκοπός ήταν για να χρησιμεύσει και ως βαπτιστήριο των Χριστιανών στην Θεσσαλονίκη Το κτίριο μετατράπηκε στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης μεταξύ 1523-24 και 1590-91, οπότε και η προγενέστερη Μητρόπολη Αγ. Σοφία είχε μετατραπεί σε τζαμί. Η ανατολική κόγχη μετατράπηκε σε ορθογώνια με αψίδα για το Ιερό Βήμα. Έγιναν προσθήκες, όπως ένας περιμετρικός στεγασμένος διαδρόμος γύρω από όλο τον ρωμαϊκό κύλινδρο για να μεγαλώσει η χωρητικότητα του εσωτερικού του σχεδόν στο διπλάσιο. Έτσι γκρεμίστηκαν οι τοίχοι των 7 κογχών. Ο διάδρομος αυτός πρέπει να γκρεμίστηκε με τον μεγάλο σεισμό του 7 ου αι. στην πόλη. Στην δυτική πλευρά χτίστηκε μια νέα είσοδος με νάρθηκα. Στην νότια είσοδο προστέθηκε ένας προθάλαμος με δύο παρεκκλήσια, ένα κυκλικό στα ανατολικά κι ένα οκταγωνικό στα δυτικά του. Καμία από τις παραπάνω προσθήκες, με εξαίρεση τη διαμόρφωση της ανατολικής κόγχης, δεν σώζεται σήμερα κυρίως λόγω των σεισμών που έπληξαν την πόλη.
          Περίφημα είναι τα υπέροχα ψηφιδωτά,παλαιοχριστιανικού τύπου, της Ροτόντας, που είναι από τα παλιότερα. Ψηφιδωτά διακοσμούσαν τα εσωτερικά στις κόγχες, τα τόξα, τα επάνω παράθυρα και τον τρούλο. Τις φωτιστικές θυρίδες και τα εσωρράχια των καμαρών στη βάση του θόλου κοσμούν ψηφιδωτά, των οποίων ο πλούτος των θεμάτων με φυτικά και γεωμετρικά μοτίβα και η λαμπρότητα των χρωμάτων εντυπωσιάζει. Στο θόλο αναπτύσσονταν οι μεγάλες συνθέσεις σε τρεις επάλληλες ζώνες. Εδώ υπάρχει η λεγόμενη ζώνη των μαρτύρων, που διαιρείται σε οκτώ μέρη, στα οποία εικονίζονται δεόμενοι μάρτυρες μπροστά από μνημειακά αρχιτεκτονήματα. Πιθανόν ο ναός να λειτουργησε ως Μαρτύριο, ως τόπος, δηλαδή, λατρείας των λειψάνων μαρτύρων. Σε αυτό συνηγορεί τόσο η κυκλική μορφή του κτίσματος, όσο και οι φιγούρες των μαρτύρων που απεικονίζονται στα ψηφιδωτά του θόλου. Επίσης υπήρχε πολύχρωμη ορθομαρμάρωση στους τοίχους μέχρι την βάση του τρούλου, η οποία δεν σώζεται σήμερα..
         Το 1591 μετατράπηκε σε τζαμί από τον Σεΐχη Σουλεϊμάν Χορτατζή Εφέντη.
Το σημερινό όνομα Αγ. Γεώργιος, δόθηκε από το παρεκκλήσι του Αγίου, που βρισκόταν στην δυτική είσοδο του κτιρίου και ανήκε στην Μονή Γρηγορίου του Αγ. Ορους. Μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1912, ξαναχρησιμοποιήθηκε το κτίριο σαν χριστιανικός ναός.Το 1917 ο Ελ. Βενιζέλος ανακήρυξε το κτίριο σαν Μακεδονικό Χριστιανικό Μουσείο, μέχρι τον σεισμό του 1978.
         Οι σεισμοί που έπληξαν την πόλη της Θεσσαλονίκης τη χρονια εκείνη, προξένησαν σοβαρές βλάβες στο μνημείο. Οι αναστηλωτικές εργασίες απαίτησαν μεγάλες επεμβάσεις στο κτήριο και τον διάκοσμό του, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων έχει τελειώσει.
         Ας σημειωθεί ότι η Ροτόντα μοιαζει πολύ με το Πάνθεον στη Ρώμη που  έχει παρόμοια αρχιτεκτονική.