Η πορεία της Ζωής-Σοφίας Παλαιολογίνας ξεκινά από τον ελληνικό Μυστρά, συνεχίζει στην Καθολική Ρώμη, κι από εκεί, μέσω ενός διπλωματικού γάμου στην μεσαιωνική Μόσχα, διατρέχοντας την κατάρευση της χιλιόχρονης αυτοκρατορίας και περνώντας στην αυγή του πολιτισμού και της κυριαρχίας των Ρώσων. Υπήρξε μια δυναμική γυναίκα που αναμφίβολα, παρά τις δυσκολίες, με την παρουσία της στη Μόσχα σφράγισε τη μεσαιωνική πολιτική και πολιτιστική ιστορία της Ρωσίας, γεγονός που αναγνώριζαν και αναγνωρίζουν και σήμερα οι Ρώσοι.
Γεννημένη γύρω στο 1455 ήταν ανιψιά του τελευταίου Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου ΙΑ' και θυγατέρα του Θωμά Παλαιολόγου. Βαφτίσθηκε στο Μυστρά και πήρε το όνομα Ζωή. Το 1460 ο δεσπότης Θωμάς, όταν πια ολόκληρη η Πελοπόννησος είχε καταληφθεί από τους Τούρκους, πήρε μαζί του την κάρα του Αγίου Ανδρέα, που αποτελούσε το σπουδαιότερο κειμήλιο του δεσποτάτου του και επιβιβάστηκε με τη συνοδεία του σε δυο γαλέρες, από το λιμάνι της Μεθώνης με προορισμό την Κέρκυρα. Λίγο αργότερα, με την μεσολάβηση του Έλληνα Βησαρίωνα που είχε ήδη γίνει στη Ρώμη καθολικός καρδινάλιος, ο Θωμάς Παλαιολογος, ο τελευταίος κληρονόμος της Ανατολικής Ρωμαικής Αυτοκρατορίας, θα μεταβεί στη Ρώμη και θα γίνει δεκτός από τον Πάπα Πίο τον Β΄.
Γεννημένη γύρω στο 1455 ήταν ανιψιά του τελευταίου Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου ΙΑ' και θυγατέρα του Θωμά Παλαιολόγου. Βαφτίσθηκε στο Μυστρά και πήρε το όνομα Ζωή. Το 1460 ο δεσπότης Θωμάς, όταν πια ολόκληρη η Πελοπόννησος είχε καταληφθεί από τους Τούρκους, πήρε μαζί του την κάρα του Αγίου Ανδρέα, που αποτελούσε το σπουδαιότερο κειμήλιο του δεσποτάτου του και επιβιβάστηκε με τη συνοδεία του σε δυο γαλέρες, από το λιμάνι της Μεθώνης με προορισμό την Κέρκυρα. Λίγο αργότερα, με την μεσολάβηση του Έλληνα Βησαρίωνα που είχε ήδη γίνει στη Ρώμη καθολικός καρδινάλιος, ο Θωμάς Παλαιολογος, ο τελευταίος κληρονόμος της Ανατολικής Ρωμαικής Αυτοκρατορίας, θα μεταβεί στη Ρώμη και θα γίνει δεκτός από τον Πάπα Πίο τον Β΄.
Ο πρόωρος θάνατος των γονέων της Ζωής, του Θωμά στην Ιταλία και της Αικατερίνης στην Κέρκυρα, την άφησαν ορφανή με αποτέλεσμα να αναλάβει την κηδεμονία της ίδιας και των δύο αδελφών της, Ανδρέα Παλαιολόγου και Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου, ο Ρωμαιοκαθολικός καρδινάλιος Βησσαρίων. Ο τελευταίος υπήρξε φίλος του πατέρα της και στενός συνεργάτης του Πάπα Πίου Β´ και των μετέπειτα Ποντίφικων. Ο Βησσαρίων φρόντισε, ώστε τα παιδιά του Θωμά να ασπασθούν το ρωμαιοκαθολικό δόγμα, όπως το είχε ασπασθεί και ο πατέρας τους σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον Ποντίφικα, ο οποίος είχε αναλάβει τη συντήρησή του χορηγώντας του 4.000 δουκάτα ετησίως.
Η ζωή της βυζαντινής πριγκίπισσας θα αλλάξει ριζικά μετά την άνοδο στο θρόνο του Πάπα Παύλου του Β΄ που θέλησε και να απαλλαγεί από το κόστος της συντήρησης των τριών ορφανών πριγκιπόπουλων, αλλά και να προωθήσει ένα διπλωματικό γάμο για την Ζωή, εξυπηρετώντας τα δικά του συμφέροντα. Το σχέδιο είχε εμπνευστή το Βησσαρίωνα που διέκρινε ότι ο ηγεμόνας των Ρώσων Ιβάν ο Γ΄, με τη δυναμική που είχε, θα μπορούσε να πάρει τη θέση του Βυζαντινού αυτοκράτορα και να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τους Τούρκους. Ο νέος ποντίφικας συναίνεσε πρόθυμα στο σχέδιο αυτό και γιατί με το γάμο αυτό πίστευε ότι εξυπηρετούνταν o στόχος της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας που ήθελε να προσαρτήσει τη ρωσική ορθόδοξη εκκλησία στον καθολικισμό, αλλά και γιατί θα υπήρχε τώρα ένας ισχυρός ηγέτης που θα αντιμετώπιζε τους Τούρκους.
Ο ίδιος ο Ρώσος ηγεμόνας Ιβάν ο Γ΄, έβλεπε πολύ θετικά τις προοπτικές που του άνοιγε αυτός ο γάμος με την απόγονο των Παλαιολόγων. Από αιώνες οι Ρώσοι είχαν στενές σχέσεις με τη Πόλη και τον αυτοκρατορικό θρόνο. Το 988 ο Βλαδίμηρος: εισήγαγε το χριστιανισμό από το Βυζάντιο, ο ίδιος βαπτίσθηκε στη Χερσώνα της Κριμαίας. Οι δεσμοί με την Πόλη επιβεβαιώθηκαν και με το γάμο του με την πριγκίπισσα Άννα, αδελφή του αυτοκράτορα Βασιλείου Β΄ του Βουλγαροκτόνου. Ο θείος της Ζωής Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος είχε παντρευτεί με την Άννα της Μόσχας, κόρη του Ρώσου πρίγκιππα Βασιλείου Α΄ Ντιμιτρίεβιτς.
Όλοι στη ρωσική αυλή είχαν ενθουσιαστεί με την ιδέα και μόνο αυτού του γάμου. Ο Ιβάν θα δε θα ήταν πια ένας ασήμαντος ηγεμόνας αλλά διάδοχος των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων και η Μόσχα δε θα ήταν μια απλή πόλη αλλά η <<Τρίτη Ρώμη>>, όπως όλοι οραματίζονταν. Ο μόνος που πρόβαλε αντιρρήσεις ήταν ο πατριάρχης Φίλιππος που είδε τις σκοπιμότητες αυτού του γάμου από της μεριά του Πάπα και τους κινδύνους για τη ρωσική εκκλησία. Οι Ρώσοι ήταν γνωστοί για την προσήλωσή τους στην Ορθοδοξία και είχαν μάλισατα διαφωνήσει με την ένωση των εκκλησιών που ειχε αποφασιστεί στη σύνοδο της Φερράρας-Φλωρεντίας. Η ίδια η Ζωή άλλωστε μαζί με τα αδέρφια της είχαν επίσημα προσηλυτιστεί στον καθολικισμό. Ωστόσο οι ενστάσεις του παραμερίστηκαν, μια και τα πολιτικά οφέλη αυτού του γάμου θεωρήθηκαν πιο σημαντικά.
Τα τρία βυζαντινά πριγκιπόπουλα που διαβιούσαν στη Ρώμη χάρη στην ελεημοσύνη της Αγίας Έδρας, επρόκειτο να χωριστούν. Ο μεγαλύτερος, ο Ανδρέας, που από το 1465 μετά το θάνατο του πατέρα του έφερε και το κληρονομικό δικαίωμα του διαδόχου των Παλαιολόγων, θα αποδειχτεί κατώτερος των περιστάσεων, ζώντας μέσα στην επιπολαιότητα και την ασωτία και μάλιστα το 1494 πώλησε τα δικαιώματά του στον Βασιλιά της Γαλλίας και με τη διαθήκη του, το 1502 τα κληροδοτούσε στους Καθολικούς Βασιλείς της Ισπανίας. Ο δεύτερος, ο Μανουήλ, που έφερε το όνομα του παππού του, Μανουήλ Παλαιολόγου, ήταν εσωστρεφής και ευθυνόφοβος.
Η ζωή της βυζαντινής πριγκίπισσας θα αλλάξει ριζικά μετά την άνοδο στο θρόνο του Πάπα Παύλου του Β΄ που θέλησε και να απαλλαγεί από το κόστος της συντήρησης των τριών ορφανών πριγκιπόπουλων, αλλά και να προωθήσει ένα διπλωματικό γάμο για την Ζωή, εξυπηρετώντας τα δικά του συμφέροντα. Το σχέδιο είχε εμπνευστή το Βησσαρίωνα που διέκρινε ότι ο ηγεμόνας των Ρώσων Ιβάν ο Γ΄, με τη δυναμική που είχε, θα μπορούσε να πάρει τη θέση του Βυζαντινού αυτοκράτορα και να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τους Τούρκους. Ο νέος ποντίφικας συναίνεσε πρόθυμα στο σχέδιο αυτό και γιατί με το γάμο αυτό πίστευε ότι εξυπηρετούνταν o στόχος της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας που ήθελε να προσαρτήσει τη ρωσική ορθόδοξη εκκλησία στον καθολικισμό, αλλά και γιατί θα υπήρχε τώρα ένας ισχυρός ηγέτης που θα αντιμετώπιζε τους Τούρκους.
Ο ίδιος ο Ρώσος ηγεμόνας Ιβάν ο Γ΄, έβλεπε πολύ θετικά τις προοπτικές που του άνοιγε αυτός ο γάμος με την απόγονο των Παλαιολόγων. Από αιώνες οι Ρώσοι είχαν στενές σχέσεις με τη Πόλη και τον αυτοκρατορικό θρόνο. Το 988 ο Βλαδίμηρος: εισήγαγε το χριστιανισμό από το Βυζάντιο, ο ίδιος βαπτίσθηκε στη Χερσώνα της Κριμαίας. Οι δεσμοί με την Πόλη επιβεβαιώθηκαν και με το γάμο του με την πριγκίπισσα Άννα, αδελφή του αυτοκράτορα Βασιλείου Β΄ του Βουλγαροκτόνου. Ο θείος της Ζωής Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος είχε παντρευτεί με την Άννα της Μόσχας, κόρη του Ρώσου πρίγκιππα Βασιλείου Α΄ Ντιμιτρίεβιτς.
Όλοι στη ρωσική αυλή είχαν ενθουσιαστεί με την ιδέα και μόνο αυτού του γάμου. Ο Ιβάν θα δε θα ήταν πια ένας ασήμαντος ηγεμόνας αλλά διάδοχος των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων και η Μόσχα δε θα ήταν μια απλή πόλη αλλά η <<Τρίτη Ρώμη>>, όπως όλοι οραματίζονταν. Ο μόνος που πρόβαλε αντιρρήσεις ήταν ο πατριάρχης Φίλιππος που είδε τις σκοπιμότητες αυτού του γάμου από της μεριά του Πάπα και τους κινδύνους για τη ρωσική εκκλησία. Οι Ρώσοι ήταν γνωστοί για την προσήλωσή τους στην Ορθοδοξία και είχαν μάλισατα διαφωνήσει με την ένωση των εκκλησιών που ειχε αποφασιστεί στη σύνοδο της Φερράρας-Φλωρεντίας. Η ίδια η Ζωή άλλωστε μαζί με τα αδέρφια της είχαν επίσημα προσηλυτιστεί στον καθολικισμό. Ωστόσο οι ενστάσεις του παραμερίστηκαν, μια και τα πολιτικά οφέλη αυτού του γάμου θεωρήθηκαν πιο σημαντικά.
Τα τρία βυζαντινά πριγκιπόπουλα που διαβιούσαν στη Ρώμη χάρη στην ελεημοσύνη της Αγίας Έδρας, επρόκειτο να χωριστούν. Ο μεγαλύτερος, ο Ανδρέας, που από το 1465 μετά το θάνατο του πατέρα του έφερε και το κληρονομικό δικαίωμα του διαδόχου των Παλαιολόγων, θα αποδειχτεί κατώτερος των περιστάσεων, ζώντας μέσα στην επιπολαιότητα και την ασωτία και μάλιστα το 1494 πώλησε τα δικαιώματά του στον Βασιλιά της Γαλλίας και με τη διαθήκη του, το 1502 τα κληροδοτούσε στους Καθολικούς Βασιλείς της Ισπανίας. Ο δεύτερος, ο Μανουήλ, που έφερε το όνομα του παππού του, Μανουήλ Παλαιολόγου, ήταν εσωστρεφής και ευθυνόφοβος.
Η ίδια η Ζωή βρισκόταν μέσα στην ακμή των νιάτων της (17 χρονών). Ο χαμός των γονιών της, το βάρος του τίτλου της, η γνώση των τραγικών στιγμών που βίωσε η πατρίδα της, ίσως και η επιπολαιότητα και ανικανότητα των αδερφών της θα την οδηγήσουν στην ωρίμανση και αυτογνωσία. Θα αποδεχτεί αυτό το γάμο όχι παθητικά, αλλά με ενεργητικό και θετικό πνεύμα και θα ακολουθήσει το δρόμο που της επιφύλασσε η μοίρα της ή καλύτερα, η Ιστορία.
Στο μεταξύ στον παπικό θρόνο είχε ανεβεί ο πάπας Σίξτος που και αυτός, αλλά και άλλοι εκπρόσωποι του Βατικανού, είχαν αμφιβολίες για τη σκοπιμότητα αυτού του γάμου και αν και κατά πόσο η βυζαντινή πριγκίπισσα θα μπορούσε να επηρεάσει τις εξελιξεις στην Ορθόδοξη Ρωσία. Τελικά, μετά από διπλωματικές επαφές, μυστικές συνεννοήσεις και αρκετό παρασκήνιο, τον Ιούνη του 1473 έγιναν στη Ρώμη οι αρραβώνες, παρουσία ρωσικής αντιπροσωπείας. Η Ζωή Παλαιολογίνα θα έπρεπε να ετοιμαστεί για το μακρύ ταξίδι της στην πρώτευουσα των Ρώσων, που θα γινόταν η νέα της πατρίδα.
Στο μεταξύ στον παπικό θρόνο είχε ανεβεί ο πάπας Σίξτος που και αυτός, αλλά και άλλοι εκπρόσωποι του Βατικανού, είχαν αμφιβολίες για τη σκοπιμότητα αυτού του γάμου και αν και κατά πόσο η βυζαντινή πριγκίπισσα θα μπορούσε να επηρεάσει τις εξελιξεις στην Ορθόδοξη Ρωσία. Τελικά, μετά από διπλωματικές επαφές, μυστικές συνεννοήσεις και αρκετό παρασκήνιο, τον Ιούνη του 1473 έγιναν στη Ρώμη οι αρραβώνες, παρουσία ρωσικής αντιπροσωπείας. Η Ζωή Παλαιολογίνα θα έπρεπε να ετοιμαστεί για το μακρύ ταξίδι της στην πρώτευουσα των Ρώσων, που θα γινόταν η νέα της πατρίδα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου