Το παιχνίδι στο Βυζάντιο
Οι χώροι που έπαιζαν τα παιδιά, συνήθως τα αγόρια, ήταν οι αυλές και οι αλάνες. Αντίθετα, τα κορίτσια έμεναν κυρίως στο σπίτι και έπαιζαν με κέρινες, πήλινες ή γύψινες κούκλες, τα νινία ή πλαγγόνες. Ωστόσο, ο ποιητής των Ιουστινιάνειων χρόνων Αγαθίας, παριστάνει ένα κορίτσι να παραπονιέται, διότι τα αγόρια επιτρέπεται να παίζουν στους δρόμους, ενώ τα κορίτσια είναι αναγκασμένα να μένουν σπίτι και να ασχολούνται με ανιαρές δουλειές.
Το σείστρο είναι το κλασσικό παιδικό παιχνίδι. Πρόκειται για πανάρχαιο κρουστό όργανο, από ξύλο, μέταλλο, πηλό ή συνδυασμό τους, με ποικίλο, διαπεραστικό και ακαθόριστο ήχο. Αποτελούνταν συνήθως από μια χειρολαβή και ένα πεταλοειδές πλαίσιο που έφερε είτε μετακινούμενες (κρουόμενες στα τοιχώματά του) παράλληλες ράβδους, είτε σταθερές ράβδους με μετακινούμενα διάτρητα ηχογόνα αντικείμενα.
Παιδικό παιχνίδι με το οποίο διασκέδαζαν τα παιδιά ήταν και η σφυρίχτρα. Τα αγόρια έπαιζαν με πήλινα αλογάκια και αμάξια, υπήρχαν μάλιστα και κατασκευαστές που έφτιαχναν πήλινα είδωλα ζώων για τα παιδιά. Στις γειτονιές και στους δρόμους κατασκεύαζαν με χώμα σπιτάκια. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφέρει ότι τα παιδιά συνήθιζαν να φτιάχνουν στεφάνια από αγριολούλουδα και να τρέχουν φορώντας τα στο κεφάλι. Άλλο αγαπημένο παιχνίδι ήταν το αλογάκι, μια βέργα- καλάμι δηλαδή, την οποία τα παιδιά <<καβαλίκευαν>> παριστάνοντας το άλογο. Ανάλογη ήταν η συνήθεια των παιδιών να μιμούνται τους ιπποδρομιακούς αγώνες << μετατρέποντας>> ένα παιδί σε ίππο με ένα σκοινί και να κάνουν ότι σέρνουν ένα άρμα.
Έπιαναν το χρυσοκάνθαρο, τον μπούμπουλα ή μπάμπουρα, τον έδεναν με κλωστή από το λαιμό και το άφηναν μετά να περιστρέφεται. Το παιχνίδι ονομάζεται και ζίνα από το θόρυβο που παράγει το έντομο. Συνήθιζαν επίσης να πιάνουν μικρά πουλιά και να τα δένουν από το πόδι.
Έπιαναν το χρυσοκάνθαρο, τον μπούμπουλα ή μπάμπουρα, τον έδεναν με κλωστή από το λαιμό και το άφηναν μετά να περιστρέφεται. Το παιχνίδι ονομάζεται και ζίνα από το θόρυβο που παράγει το έντομο. Συνήθιζαν επίσης να πιάνουν μικρά πουλιά και να τα δένουν από το πόδι.
«Αστραγάλους» έπαιζαν τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες, με διαφορετικό βέβαια έπαθλο για τον νικητή. Οι αστράγαλοι ήταν ται κότσια των ζώων (προβάτων ή μεγαλύτερων ζώων), τα οποία οι παίκτες τα μετακινούσαν πάνω σε μία επιφάνεια ή τα έριχναν σαν ζάρια.
Το τσέρκι ήταν μια κατασκευή για παιδιά, προσπαθούσαν να κυλήσουν έναν τροχό από ξύλο ή μέταλλο με τα χέρια ή χτυπώντας τον με ένα ξύλο. Κέρδιζε το παιδί που θα έφτανε πρώτο στο προκαθορισμένο σημείο.
Είναι σίγουρο επίσης ότι τα παιδιά αλλά και οι ενήλικες έπαιζαν με τη σφαίρα- μπάλα, που μπορεί να ήταν μαλακή και ελαστική, από πανί ή από δέρμα. Πώς ακριβώς έπαιζαν με τη σφαίρα και αν είχαν ανακαλύψει κάποιο παιχνίδι παρόμοια με τα σημερινά ομαδικά παιχνίδια δεν είναι εξακριβωμένο, εκτός βέβαια από το Τζυκάνιο, το γνωστό πόλο με τα άλογα.
Με τις πέτρες – ψηφίδες έπαιζαν τη λεγόμενα τριάρα ή ντάμα. Με τα καρύδια ή και με πέτρες έπαιζαν τα παιχνίδια που παίζουν και σήμερα τα παιδία με τους βόλους. Πρώτα χάραζαν στο χώμα μια ευθεία γραμμή και στη συνέχεια πάνω σ’ αυτή, τοποθετούσαν καρύδια στη σειρά. Μετά, ο κάθε παίκτης με τη σειρά του και από κάθετη απόσταση ενός με δύο μέτρα από τη γραμμή των καρυδιών, σημάδευε σκυφτός και όποιο καρύδι πετύχαινε και το έβγαζε έξω από τη γραμμή, το κέρδιζε και δοκίμαζε ξανά σημαδεύοντας κάποιο άλλο καρύδι. Αν αστοχούσε, συνέχιζε ο επόμενος παίκτης. Το παιχνίδι συνεχιζόταν μέχρι να βγουν από τη γραμμή όλα τα καρύδια.
<< Χαλκή μυία>> ονόμαζαν την αγαπημένη των παιδιών <<τυφλόμυγα>> . ‘Επαιζαν και το μπιζ, αλλά πιο εξελιγμένο από την εποχή μας. Συγκεκριμένα ξάπλωναν ένας-δυο παίχτες στο έδαφος, τους κάλυπταν με ένα ύφασμα και μετά, αφού πρώτα τους βαρούσαν, τους ρωτούσαν να βρουν ποιος ήταν αυτός που τους χτύπησε. Το παιχνίδι αυτό ήταν πολύ δημοφιλές μεταξύ των στρατιωτών.
Στις γειτονιές έπαιζαν το παιχνίδι του βασιλιά ή του ύπαρχου ή των αρχόντων, τον οποίο και όριζαν αρχηγό του παιχνιδιού τους. Επίσης τους άρεσε να μιμούνται διάφορες εκκλησιαστικές πράξεις, όπως τους γάμους ή τις βαφτίσεις.
Η σβούρα ή σβούρος, γυριστάρι, στρουφουλίδα ή συστριπάνι ήταν παιδικό παιχνίδι σε σχήμα κώνου που περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό του μετά από μια αρχική ώθηση που του δίνει ο παίκτης τραβώντας απότομα ένα σκοινί τυλιγμένο γύρω από τον άξονά του.
Τα αγόρια στις παραλίες τους άρεσε να ρίχνουν πλατιές πέτρες προσπαθώντας προτού βυθισθούν οι πέτρες, να αγγίξουν όσο το δυνατόν περισσότερες φορές το νερό. Το παιχνίδι αυτό ονομαζόταν εποστρακισμός.
Η διελκυστίνδα, ο αρχαίος ιμαντελιγμός είναι ένα άθλημα που παίζεται μεταξύ δύο ομάδων, οι οποίες τραβούν ένα σχοινί προσπαθώντας η μία να τραβήξει την άλλη προς το μέρος της, ήταν και αυτό παιχνίδι των βυζαντινών χρόνων.
Τα αγόρια βέβαια, και ιδιαίτερα το πιο ζωηρά, πάλευαν ή μιμούνταν την πάλη των μεγάλων ανδρών. Επίσης έκαναν άλματα ή συναγωνίζονταν στο τρέξιμο, ενώ ασκούνταν και με μικρά ακόντια και τόξα η και με μικρά ξίφη, παίζοντας τη λεγόμενη σκριμίδα.
Στην Αθήνα αλλά και σε άλλα μέρη, συνηθισμένο παιχνίδι ήταν ο πετροπόλεμος, παιχνίδι που μπορούσε να προκαλέσει μεγάλες ζημιές, για αυτό και μαθαίνουμε ότι απαγορευότανε σε πολλές περιοχές.
Ομαδικό παιχνίδι ήταν η αμπάρα ή αμπάριζα ή αμπάρτζα. Η κάθε ομάδα ορίζει ένα δέντρο ή μια κολόνα για μάνα. Σκοπός του παιχνιδιού είναι να προστατεύει η κάθε ομάδα τη μάνα της. Τα παιδιά αποφασίζουν ή βάζουν κλήρο, για το ποια ομάδα θα ξεκινήσει πρώτη. Ένα από τα παιδιά της ομάδας βγαίνει στο χώρο ανάμεσα από τις μάνες (συνήθως στην αρχή παίζουν πιο αδύνατοι παίκτες) και παράλληλα βγαίνει και από την άλλη ομάδα ένα παιδί. Συναντιούνται και προσπαθούν να αγγίξουν ο ένας τον άλλο. Όποιος προλάβει να χτυπήσει τον άλλο, τον αιχμαλωτίζει και τον οδηγεί στη μάνα του. Ύστερα βγαίνει ένα παιδί από τη δεύτερη ομάδα και παράλληλα άλλο ένα από την πρώτη. Παίζουν με τον ίδιο τρόπο, μέχρι να φτάσουν στον τελευταίο παίκτη. Ο τελευταίος που μένει, προσπαθεί να προστατεύσει τη μάνα. Από την άλλη ομάδα μπορούν να του επιτεθούν δύο αντίπαλοι, όχι περισσότεροι. Μπορεί να προσπαθήσει να ελευθερώσει τους αιχμάλωτους συμπαίκτες του για να τον βοηθήσουν, με ένα άγγιγμα.
Τότε αυτοί φωνάζουν: "Παίρνω αμπάριζα και βγαίνω και κανένα δεν το λέω."
Το παιχνίδι του τάπητα ήταν ένα παιχνίδι που έπαιζαν τα αγόρια αλλά και οι στρατιώτες. Έριχναν ένα παιδί σε ένα χαλί και μετά πιάνοντας το από όλες τις μεριές το τίναζαν το χαλί προς το πάνω με γέλια και κοροϊδευτικά σχόλια. Πολλές φορές επίτηδες ή από ατύχημα, το χαλί ακουμπούσε στο έδαφος και το παιδί που ήταν πάνω τραυματιζόταν, αλλά δεν τολμούσε να παραπονεθεί γιατί οι υπόλοιποι θα τον περιγελούσαν ακόμα περισσότερο.
Παιδικό παιχνίδι ήταν βέβαια και τα πεντόβολα, κατά το οποίο ο παίχτης ρίχνει ψηλα τις πέτρες και προσπαθεί με τα χέρια του μετά να τις συγκρατήσει. Κατά τους βυζαντινούς χρόνους το παιχνίδι αυτό που το έπαιζαν τα μικρά παιδιά και ιδιαίτερα τα κορίτσια, το ονόμαζαν καλαλλάτζια ή καλολλάκια δηλαδή λιθάρια, πετραδάκια.
Βασική Πηγή : << Βυζαντινών Βίος και Πολιτσμός>> Τόμος Α', Φαίδων Κουκουλές
Το τσέρκι ήταν μια κατασκευή για παιδιά, προσπαθούσαν να κυλήσουν έναν τροχό από ξύλο ή μέταλλο με τα χέρια ή χτυπώντας τον με ένα ξύλο. Κέρδιζε το παιδί που θα έφτανε πρώτο στο προκαθορισμένο σημείο.
Είναι σίγουρο επίσης ότι τα παιδιά αλλά και οι ενήλικες έπαιζαν με τη σφαίρα- μπάλα, που μπορεί να ήταν μαλακή και ελαστική, από πανί ή από δέρμα. Πώς ακριβώς έπαιζαν με τη σφαίρα και αν είχαν ανακαλύψει κάποιο παιχνίδι παρόμοια με τα σημερινά ομαδικά παιχνίδια δεν είναι εξακριβωμένο, εκτός βέβαια από το Τζυκάνιο, το γνωστό πόλο με τα άλογα.
Με τις πέτρες – ψηφίδες έπαιζαν τη λεγόμενα τριάρα ή ντάμα. Με τα καρύδια ή και με πέτρες έπαιζαν τα παιχνίδια που παίζουν και σήμερα τα παιδία με τους βόλους. Πρώτα χάραζαν στο χώμα μια ευθεία γραμμή και στη συνέχεια πάνω σ’ αυτή, τοποθετούσαν καρύδια στη σειρά. Μετά, ο κάθε παίκτης με τη σειρά του και από κάθετη απόσταση ενός με δύο μέτρα από τη γραμμή των καρυδιών, σημάδευε σκυφτός και όποιο καρύδι πετύχαινε και το έβγαζε έξω από τη γραμμή, το κέρδιζε και δοκίμαζε ξανά σημαδεύοντας κάποιο άλλο καρύδι. Αν αστοχούσε, συνέχιζε ο επόμενος παίκτης. Το παιχνίδι συνεχιζόταν μέχρι να βγουν από τη γραμμή όλα τα καρύδια.
<< Χαλκή μυία>> ονόμαζαν την αγαπημένη των παιδιών <<τυφλόμυγα>> . ‘Επαιζαν και το μπιζ, αλλά πιο εξελιγμένο από την εποχή μας. Συγκεκριμένα ξάπλωναν ένας-δυο παίχτες στο έδαφος, τους κάλυπταν με ένα ύφασμα και μετά, αφού πρώτα τους βαρούσαν, τους ρωτούσαν να βρουν ποιος ήταν αυτός που τους χτύπησε. Το παιχνίδι αυτό ήταν πολύ δημοφιλές μεταξύ των στρατιωτών.
Στις γειτονιές έπαιζαν το παιχνίδι του βασιλιά ή του ύπαρχου ή των αρχόντων, τον οποίο και όριζαν αρχηγό του παιχνιδιού τους. Επίσης τους άρεσε να μιμούνται διάφορες εκκλησιαστικές πράξεις, όπως τους γάμους ή τις βαφτίσεις.
Η σβούρα ή σβούρος, γυριστάρι, στρουφουλίδα ή συστριπάνι ήταν παιδικό παιχνίδι σε σχήμα κώνου που περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό του μετά από μια αρχική ώθηση που του δίνει ο παίκτης τραβώντας απότομα ένα σκοινί τυλιγμένο γύρω από τον άξονά του.
Τα αγόρια στις παραλίες τους άρεσε να ρίχνουν πλατιές πέτρες προσπαθώντας προτού βυθισθούν οι πέτρες, να αγγίξουν όσο το δυνατόν περισσότερες φορές το νερό. Το παιχνίδι αυτό ονομαζόταν εποστρακισμός.
Η διελκυστίνδα, ο αρχαίος ιμαντελιγμός είναι ένα άθλημα που παίζεται μεταξύ δύο ομάδων, οι οποίες τραβούν ένα σχοινί προσπαθώντας η μία να τραβήξει την άλλη προς το μέρος της, ήταν και αυτό παιχνίδι των βυζαντινών χρόνων.
Τα αγόρια βέβαια, και ιδιαίτερα το πιο ζωηρά, πάλευαν ή μιμούνταν την πάλη των μεγάλων ανδρών. Επίσης έκαναν άλματα ή συναγωνίζονταν στο τρέξιμο, ενώ ασκούνταν και με μικρά ακόντια και τόξα η και με μικρά ξίφη, παίζοντας τη λεγόμενη σκριμίδα.
Στην Αθήνα αλλά και σε άλλα μέρη, συνηθισμένο παιχνίδι ήταν ο πετροπόλεμος, παιχνίδι που μπορούσε να προκαλέσει μεγάλες ζημιές, για αυτό και μαθαίνουμε ότι απαγορευότανε σε πολλές περιοχές.
Ομαδικό παιχνίδι ήταν η αμπάρα ή αμπάριζα ή αμπάρτζα. Η κάθε ομάδα ορίζει ένα δέντρο ή μια κολόνα για μάνα. Σκοπός του παιχνιδιού είναι να προστατεύει η κάθε ομάδα τη μάνα της. Τα παιδιά αποφασίζουν ή βάζουν κλήρο, για το ποια ομάδα θα ξεκινήσει πρώτη. Ένα από τα παιδιά της ομάδας βγαίνει στο χώρο ανάμεσα από τις μάνες (συνήθως στην αρχή παίζουν πιο αδύνατοι παίκτες) και παράλληλα βγαίνει και από την άλλη ομάδα ένα παιδί. Συναντιούνται και προσπαθούν να αγγίξουν ο ένας τον άλλο. Όποιος προλάβει να χτυπήσει τον άλλο, τον αιχμαλωτίζει και τον οδηγεί στη μάνα του. Ύστερα βγαίνει ένα παιδί από τη δεύτερη ομάδα και παράλληλα άλλο ένα από την πρώτη. Παίζουν με τον ίδιο τρόπο, μέχρι να φτάσουν στον τελευταίο παίκτη. Ο τελευταίος που μένει, προσπαθεί να προστατεύσει τη μάνα. Από την άλλη ομάδα μπορούν να του επιτεθούν δύο αντίπαλοι, όχι περισσότεροι. Μπορεί να προσπαθήσει να ελευθερώσει τους αιχμάλωτους συμπαίκτες του για να τον βοηθήσουν, με ένα άγγιγμα.
Τότε αυτοί φωνάζουν: "Παίρνω αμπάριζα και βγαίνω και κανένα δεν το λέω."
Το παιχνίδι του τάπητα ήταν ένα παιχνίδι που έπαιζαν τα αγόρια αλλά και οι στρατιώτες. Έριχναν ένα παιδί σε ένα χαλί και μετά πιάνοντας το από όλες τις μεριές το τίναζαν το χαλί προς το πάνω με γέλια και κοροϊδευτικά σχόλια. Πολλές φορές επίτηδες ή από ατύχημα, το χαλί ακουμπούσε στο έδαφος και το παιδί που ήταν πάνω τραυματιζόταν, αλλά δεν τολμούσε να παραπονεθεί γιατί οι υπόλοιποι θα τον περιγελούσαν ακόμα περισσότερο.
Παιδικό παιχνίδι ήταν βέβαια και τα πεντόβολα, κατά το οποίο ο παίχτης ρίχνει ψηλα τις πέτρες και προσπαθεί με τα χέρια του μετά να τις συγκρατήσει. Κατά τους βυζαντινούς χρόνους το παιχνίδι αυτό που το έπαιζαν τα μικρά παιδιά και ιδιαίτερα τα κορίτσια, το ονόμαζαν καλαλλάτζια ή καλολλάκια δηλαδή λιθάρια, πετραδάκια.
Βασική Πηγή : << Βυζαντινών Βίος και Πολιτσμός>> Τόμος Α', Φαίδων Κουκουλές
Πολύ καλή δουλειά
ΑπάντησηΔιαγραφή